GÓRY
OPAWSKIE – ZLATOHORSKÁ
VRCHOVINA
Położenie
i ukształtowanie
Góry Opawskie to najdalej na
wschód wysunięte pasmo polskich Sudetów. Leżą na południu woj.
opolskiego przy granicy z Czechami na terenie powiatów: nyskiego,
prudnickiego i głubczyckiego. Od zachodu graniczą z Przedgórzem Paczkowskim, zaś od wschodu i północnego wschodu
sąsiadują z Płaskowyżem Głubczyckim. W Czechach nazywane są
Zlatohorską Vrchoviną, która jest traktowana jako część
Jeseników. Najwyższym szczytem całego pasma jest Příčný Vrch
(975 m), natomiast po polskiej stronie Biskupia Kopa (890 m).
W Górach Opawskich wyróżniamy
kilka masywów:
- od zachodu Góra Parkowa z Przednią (495 m), Średnią (543 m) i Tylną Kopą (535 m) oraz z Skalną Górą (461 m), w pobliżu Głuchołaz,
- najwyższe z Biskupią Kopą (890 m), Srebrną Kopą (785 m), Zamkową Górą (571 m) oraz Szyndzielową Kopą (533 m),
- od północy ograniczają przełom Złotego Potoku szczyty Olszak (452 m) i Krzyżówka (427 m),
- Las Prudnicki z najwyższym szczytem Długota (457 m) oraz Kobylica (395 m), Okopowa (388 m), Kraska (391 m), Zbylut (353 m), Sępik (354 m), Święta (353 m), Kapliczna (320 m), Kozia Góra (316 m),
- Las Trzebiński z najwyższym szczytem Lipowiec (370) oraz Gajna (356 m), Muflonem (312 m), Dębową Górą (298 m) oraz Kłobuczkiem (303 m),
- od wschodu Masyw Granicznej Góry (541 m) zapomniana i odizolowana część Gór Opawskich w powiecie głubczyckim, z Gołębią Górą (485 m), Cygańską Górą (475 m) i Kocią Górą (462 m).
Zlatohorska Vrchovina
Po stronie czeskiej leży w
dwóch krajach ołomunieckim i morawskośląskim. Graniczy od
południa z Jesenikami, od wschodu z Cyplem Osobłodzkim, od zachodu
z Górami Rychlebskimi.
W Zlahohorskiej Vrchovinie
wyróżniamy masywy: - najwyższy i długi masyw Příčnego Vrchu (975 m) z Výr (798 m), Zámeckým Vrchem (702 m) oraz Lysym Vrchem (670 m),
- rozległy masyw Solnej Hory (868 m) i Kravi Hory (725 m) z m.in Kutnym Vrchem (868 m), Hřebennym (775 m), Jindřichovą Vychlidką (794 m),
- masyw Větrnej (800 m) i Małej Kopy (772 m)
Budowa Geologiczna
W Górach Opawskich tak jak w
całych Sudetach występuje bardzo duża różnorodność skał.
Najciekawsza pod względem
geologicznym jest Góra Parkowa, która zbudowana jest z łupków
łyszczykowych, łupków kwarcytowych, i kwarcytu. Na pn-zach.
stokach Przedniej Kopy występują najstarsze warstwowane gnejsy
pochodzące sprzed miliarda lat. W średniowieczu wydobywano
tutaj złoto, o czym świadczą liczne szyby i sztolnie np. Grota
Góralska i Sztolnia Trzech Króli (najdłuższa ponad 5 km).
Masyw Biskupiej Kopy i okolice
zbudowany jest z skał osadowych pochodzenia morskiego. Są to
piaskowce, mułowce z otoczkami i łupki fyllitowe, które
wykorzystywano do krycia domów. Pozostałością po wydobyciu ich są
m.in. atrakcyjne kamieniołomy: Piekiełko i Gwarkowa Perć na
stokach Bukowej Góry.
W okolicach Długoty występują
szarogłazy i piaskowce. Te pierwsze wydobywane są w kamieniołomie
w Dębowcu pod Kobylicą na potrzeby budowy dróg.
W Lesie Trzebińskim w okolicy
Gajnej i Lipowca występują szarogłazy, zbudowane z okruchów
piaskowcowych i granitowych.
Masyw Granicznego Wierchu
tworzą głównie karbońskie mułowce i łupki ilaste. Występują
tu także szarogłazy z soczewami zlepieńców oraz karbońskie
zlepieńce.
Masyw Přičnego Vrchu jest
bardzo zróżnicowany i ciekawy geologiczne, od wieków związany z
górnictwem. Zbudowany jest m.in. z kwarcytów i pirytów ze złotem,
pirytów z miedzią, galenów ze srebrem, są też ślady ołowiu. Od
średniowiecza w masywie prowadzono wydobycie głównie złota. We
wnętrzu góry znajduje się 120 km ! sztolni, szybów i korytarzy,
to jedyne takie miejsce w Sudetach. Ostatnią kopalnię zamknięto w
latach 90. XX w.
Tereny te kilkakrotnie
zalewało morze (ostatni raz w trzeciorzędzie). Stanowiły brzeg
morski, o czym mogą świadczyć ślady klifowego brzegu na stokach
Szyndzielowej Kopy. Obecny wygląd Gór Opawskich zawdzięczamy dwóm
zlodowaceniom. Dzięki nim rzeki zmieniły swój bieg, kształtując
nowe doliny.
Wody
Góry Opawskie w całości
leżą w dorzeczu Odry. Przepływa tędy kilka głównych rzek:
1) Największa Biała
Głuchołaska, która wypływa spod Małego Dziada w Jesenikach.
Płynie przez Jesenik, Głuchołazy. Wpada do Jeziora Nyskiego. Jej
długość to ok. 55 km. Dopływy w Górach Opawskich: Kletnica,
Olešnice oraz Sarni Potok i Zdrojnik.
2) Złoty Potok: wypływa z zachodnich zboczy Solnej Hory (Kutny Vrch) na wys. 750 m. Płynie przez Zlate Hory, Jarnołtówek, Pokrzywną Moszczankę, Łąkę Prudnicką do Prudnika. Tutaj wpada do rzeki Prudnik. Długość: 23 km. Dopływy: Potok Antoniego, Bolkówka, Bystry Potok i Zamecki Potok,
3) Prudnik: jej źródła znajdują się na północnych stokach Czapki koło Konradowa. Przepływa przez Wierzbiec, Prudnik, Skrzypiec. Przy granicy przed Racławicami Śl. wpada do Osobłogi. Dopływy: Złoty Potok, Trzebinka, Krzyżkowicki Potok.
4) Osobłoga: Wypływa z zachodnich stoków Kutnego Vrchu (Solnej Hory). Płynie głęboką doliną między Vetřną, Biskupią i Srebrną Kopą a Solną i Kravi Horą przez Petrovice, Janov, Jindřichov, Osoblahę, Racławice Śl. do Krapkowic gdzie uchodzi do Odry: Długość: 65 km. Dopływy: Svinny Potok, Hrozova, Prudnik.
5) Opawica: Wypływa z południowych stoków Příčnego Vrchu w pobliżu źródeł Olešnicy na wys. 850 m. Płynie przez Heřmavovice, Komore, Holčovice, Mesto Albrechtice, Opawicę, do Krnova, gdzie uchodzi do Opavy. Dopływy: Valštejnsky Potok.
2) Złoty Potok: wypływa z zachodnich zboczy Solnej Hory (Kutny Vrch) na wys. 750 m. Płynie przez Zlate Hory, Jarnołtówek, Pokrzywną Moszczankę, Łąkę Prudnicką do Prudnika. Tutaj wpada do rzeki Prudnik. Długość: 23 km. Dopływy: Potok Antoniego, Bolkówka, Bystry Potok i Zamecki Potok,
3) Prudnik: jej źródła znajdują się na północnych stokach Czapki koło Konradowa. Przepływa przez Wierzbiec, Prudnik, Skrzypiec. Przy granicy przed Racławicami Śl. wpada do Osobłogi. Dopływy: Złoty Potok, Trzebinka, Krzyżkowicki Potok.
4) Osobłoga: Wypływa z zachodnich stoków Kutnego Vrchu (Solnej Hory). Płynie głęboką doliną między Vetřną, Biskupią i Srebrną Kopą a Solną i Kravi Horą przez Petrovice, Janov, Jindřichov, Osoblahę, Racławice Śl. do Krapkowic gdzie uchodzi do Odry: Długość: 65 km. Dopływy: Svinny Potok, Hrozova, Prudnik.
5) Opawica: Wypływa z południowych stoków Příčnego Vrchu w pobliżu źródeł Olešnicy na wys. 850 m. Płynie przez Heřmavovice, Komore, Holčovice, Mesto Albrechtice, Opawicę, do Krnova, gdzie uchodzi do Opavy. Dopływy: Valštejnsky Potok.
Klimat i pogoda
Góry Opawskie są jednymi z najcieplejszych gór w Polsce. Dzięki temu ich klimat jest przyjazny dla turystów. Jednak trzeba uważać na gwałtowne burze, które w okresie letnim występują tutaj dość często. Średnia temperatura na przedpolach wynosi 7-8°C a na szczytach 4.5°C . Najcieplejszy miesiąc to lipiec ze średnią temp. 19 °C, najzimniejszy styczeń ok. -4°C. W ostatnich latach temperatury są wyższe od średnich co w połączeniu z suszą i brakiem zim doprowadziło do klęski ekologicznej w borach świerkowych. Pokrywa śnieżna nie utrzymuje się tutaj długo, od kilku lat nie ma tu dobrych warunków do uprawiania narciarstwa.
Nazwa Gór Opawskich
Najstarszą znaną nazwą była
"Góry Pradziadowe", tak nazywano również Jeseniky.
Pochodziła ona od najwyższego szczytu – Pradziada. W czasach
pogańskich Biskupią Kopę zwano Górą Oser. Do II wojny popularnie
nazwywano je "Górnośląskim Zakątkiem Górskim"
(Oberschlesische Gebirgsecke), ponieważ były to jedyne góry na
niemieckim Śląsku. Chciano nazwać je również Waldgebirge (Góry
Leśne). Obecna nazwa "Góry Opawskie" została ustalona w
latach 1945-47 podczas Komisji Nazewniczej. Pochodzi od rzeki Opawy
płynącej w pobliżu w Czechach oraz historycznego Księstwa
Opawskiego ze stolicą w Opawie.
Czeska nazwa Zlatohorska
Vrchovina pochodzi od miasteczka Zlate Hory oraz wydobywania złota.
W tłumaczeniu na polski to Złotogórskie Pagórki. Nazwa nie jest
popularna i wśród Czechów ta część traktowana jest jako
Jeseniky. Po niemiecku zwano ją Zuckmanteler Bergland.
Roślinność
W Górach Opawskich występują
dwa piętra roślinne: piętro pogórza (do 400 m) oraz piętro regla
dolnego. Ponad połowę powierzchni gór porasta las przeważnie
liściasty, bądź mieszany. Rodzaje lasów:
- bór świerkowy: rośnie w najwyższych partiach gór na Přičnym Vrchu, Biskupiej i Srebrnej Kopie, Větrnej oraz Kravi i Solnej Horze. Został nasadzony przez człowieka (dawniej szczyty były bezleśne). Niestety świerki masowo atakowane są przez korniki. Od 3 lat pasmo boryka się z klęską ekologiczną, świerki giną w oczach, prowadzone są bardzo intensywne wyręby krajobraz zmienia się nie do poznania (z masywu Kopy świerk już prawie zniknął),
- grąd (las dębowo-grabowy): z domieszką lip, jaworów i brzóz, występuje na niższych wzniesieniach na Lipowcu, Młyńskiej Górze, Olszaku, na wsch. stokach Zamkowej Góry,
- łęg: olszowo - jesionowy rośnie w okolicach Trzebiny, w Dolinie Bystrego Potoku oraz Zameckiego Potoku, łęg wierzbowy występuje w Pokrzywnej nad Złotym Potokiem,
- buczyny: buczyna sudecka z jaworem i jesionem porasta stoki Biskupiej, Srebrnej oraz Przedniej Kopy, zaś kwaśna buczyna z domieszką dębu bezszypułkowego rośnie na Zamkowej Górze i Srebrnej Kopie,
- kwaśny las dębowy: ciekawy i rzadki las, rośnie koło Saperskiej Drogi oraz na Słonecznym Stoku (Skały Karolinki). Lubi suche zbocza. Występują w nim sosny, brzozy, jarzębiny.
W runie leśnym występuje
wiele rzadkich gatunków roślin. Jest to np. storczyk męski,
wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, buławnik mieczolistny,
czy zaraza żółta. Do ciekawych roślin można zaliczyć konwalię majową, naparstnicę (duże białe lub różowe kwiaty) oraz czosnek niedźwiedzi, wydający charakterystyczny zapach
(rośnie głównie w masywie Biskupiej Kopy).
|
Zwierzęta
Największym zwierzęciem w Górach Opawskich jest jeleń (najczęściej występuje w Lesie Trzebińskim). Dawniej żyły tutaj niedźwiedzie i wilki, o czym świadczy dawna nazwa Pokrzywnej – Wilcza Dolina oraz ślady pułapek na stokach Szyndzielowej Kopy tzw. Wilczych Dołów. Pospolicie występującymi ssakami są sarna, dzik, lis, wiewiórka. Coraz rzadziej można spotkać zająca. Swoje siedlisko na rozlewiskach Zameckiego Potoku koło Moszczanki ma bóbr. W starych sztolniach (po wydobyciu złota) żyje 7 gatunków nietoperzy. Świat ptaków składa się z 108 gatunków. Do najciekawszych należą: pliszka górska, orzechówka, krzyżodziób, jastrząb oraz dzięcioły: zielonosiwy i czarny. Z gadów spotkamy tutaj żmiję zygzakowatą, gniewosza plamistego, padalca i zaskrońca. Natomiast z płazów żyje tutaj dość rzadka salamandra plamista, a w Żabich Oczkach pływają traszki górskie. Dość bogaty jest świat owadów z pięknymi motylami rusałką i paziem królowej. Na skokach Olszaka występują bardzo rzadkie gatunki motyli:Alabonia staintoniella (po raz pierwszy notowany w Polsce) i Zanclognatha zelleralis. Spotkamy też dużą ilość wielkich mrowisk m.in. pod Górą Parkową, na stokach Biskupiej Kopy oraz Lesie Trzebińskim.
Historia
Pierwsze osady zakładano w
epoce kamiennej. Znajdowały się one nad rzekami. W Dytmarowie
odkryto cmentarz kultury łużyckiej. W latach 650-400 p.n.e w tereny
te przybyli Celtowie, którzy prowadzili handel z Imperium Rzymskim.
To właśnie oni prawdopodobnie odkryli złoto. Po upadku Celtów
mieszkały tutaj plemiona słowiańskie: Gołęszyce, Opolanie i
Ślężanie.
W 990 r. Góry Opawskie
zostały włączone do państwa Mieszka I. Toczono wojny
polsko-czeskie. W końcu ustalono przebieg granicy grzbietami Sudetów
m.in. przez Biskupią Kopę.
W XII w. rozpoczęto wydobywać
złoto. Sprowadzono wówczas górników z Frankonii i Turyngii.
Założono wtedy Głuchołazy oraz Zlate Hory. W 1241 r. na tereny te
najechali Mongołowie, utrudniając rozwój osadnictwa. Po wojnie
wojnie między księciem górnośląskim Władysławem a Księstwem
Opawskim w 1253 r. okolice Prudnika dostały się pod panowanie
czeskie. W 1259 r. zostało założone miasto Prudnik przez Woka z
Rosenbergu. W 1270 r. wybuchł spór pomiędzy księciem wrocławskim
Henrykiem Probusem a biskupem Tomaszem II, który dotyczył wsi
założonych bezprawnie na terenie książęcym. Zakończony został
przywilejem protekcyjnym króla czeskiego Jana Luksemburskiego.
Władysław Opolczyk odkupił
od Korony Czeskiej okolice Prudnika. Po jego śmierci terenami
władali Bernard i Bolko IV, który podczas napadu husytów na
Głogówek przyłączył się do nich.
Po śmierci ostatniego z
Piastów opolskich – Jana Dobrego w 1532 r. okolice Prudnika stały
się częścią Korony Czeskiej, która wchodziła w skład monarchii
habsburskiej. Wtedy to zaczął się szerzyć protestantyzm,
zwalczany przez sąsiednie księstwo biskupie. Księstwo głogóweckie
(należał do niego Prudnik) zostało nadane Janowi Opersdorffowi. W
wyniku sporów religijnych wybucha wojna trzydziestoletnia. Jej
skutkiem były duże zniszczenia i panująca zaraza.
Podczas „Potopu szwedzkiego”
w 1655 r. król Polski Jan Kazimierz schronił się na zamku
Opersdorffa w Głogówku.
W 1740 r. na tereny Śląska
wkroczyły wojska pruskie Fryderyka II. Po pokoju wrocławskim w 1742
r. Śląsk stał się częścią Prus. Jedak dalej toczono walki.
Dopiero traktatem w 1763 r. zakończono spory
wytyczając granicę prusko-austriacką, która biegła podobnie do
obecnej polsko-czeskiej. Król pruski ogłosił równouprawnienie dla
katolików i protestantów. Na terenie Gór Opawskich zaczęła
rozwijać się gospodarka.
Do 1812 r. w Prudniku
stacjonowali Francuzi z powodu kontrybucji nałożonej na Prusy. W
1810 r. władze pruskie dokonały sekularyzacji, czyli przejęcia
majątków kościelnych na rzecz państwa, dlatego zlikwidowano np.
wiele klasztorów m.in. kapucynów na Kaplicznej Górze.
W 1871 r. dokonano
zjednoczenia Niemiec. Rządy przejął Otto von Bismarck, który
walczył z Kościołem i mniejszościami narodowymi. Na terenach Gór
Opawskich mieszkała już prawie tylko ludność niemiecka, ale w
okolicy Prudnika większość stanowiła ludność polska. W drugiej
połowie XIX w. zaczął rozwijać się przemysł i komunikacja.
Powstawały duże zakłady np. fabryka włókiennicza S. Fränkla
(późniejszy „Frotex"). Wybudowano linię kolejową (1876 r.)
z Nysy do Kędzierzyna Koźla przez Prudnik.
Podczas I wojny światowej na
terenach Gór Opawskich panowała bieda. W prawie każdej
miejscowości stawiano pomniki poległym na frontach mieszkańcom. Po
wojnie postanowiono zwrócić Polsce Górny Śląsk. Zorganizowano
plebiscyt obejmujący wsch. część powiatu prudnickiego, który
okazał się niekorzystny dla Polski.
Podczas II wojny światowej
dokonano dużych zniszczeń m.in. Prudnika. W styczniu 1945r.
przechodziły tędy „pochody śmierci” - więźniowie z
zlikwidowanego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, którzy na
drodze przemarszu zostawiali ślady w postaci ciał ludzkich. Od 18
marca do 8 maja 1945 na terenie Gór Opawskich trwały bardzo krwawe
walki frontowe. Do potężnej bitwy doszło w okolicy Dębowca na
skokach Kraski. Śladami tej bitwy były okopy, które możemy
spotkać jeszcze dziś oraz niewybuchy eksplodujące podczas pożaru
lasu w latach 90. Spore okopy spotkamy również na grzbiecie Zbyluta
i Sępika, stokach Gajnej w Lesie Trzebińskim czy pod Cygańską
Górą w głubczyckiej części.
Po wojnie tereny Gór
Opawskich opuścili Niemcy, a przybyła tu ludność z Kresów
Wschodnich. Tuż po wojnie wybuchł konflikt graniczny pomiędzy
Polską a Czechosłowacją. Czesi chcieli przyłączyć Głuchołazy
i Prudnik. Groziło nawet interwencją zbrojną. Konflikt rozwiązał
dopiero Józef Stalin.
W czasach PRL-u znacznie
rozwinął się przemysł. Miasta Prudnik i Głuchołazy były potęgą
przemysłową. W latach 1954-55 w klasztorze oo. franciszkanów w
Prudniku-Lesie więziony był kardynał Polski - Stefan Wyszyński. W
1999 r. dokonano nowego podziału administracyjnego Polski. Góry
Opawskie znalazły się w powiatach: nyskim, prudnickim i głubczyckim
oraz gminach: Głuchołazy, Prudnik, Lubrza, Głubczyce. W 2007 r.
„otwarto granicę” między Polską a Czechami. Dzięki temu
turystyka na tym terenie jeszcze bardziej się rozwinęła.
Historia turystyki i znakowania szlaków w Górach Opawskich
Najstarszy opis wejścia na
Biskupią Kopę pochodzi z 1797 r. kiedy to minister pruski Theodor
von Schon zwiedzał Góry Opawskie od Prudnika. Inny wpis z 1835 r.
opowiada o wycieczce na Biskupią Kopę i do Zlatych Hor poprzedzonej
noclegiem u oo. kapucynów na Kaplicznej Górze. To właśnie w XVIII
w. zaczęli pojawiać się turyści zwiedzając góry z „miejscowymi
przewodnikami”.
W 1881 roku w Jeseniku
powstało Morawsko Śląskie Sudeckie Towarzystwo Górskie (MSSGV).
Towarzystwo te skupiało się na znakowaniu szlaków turystycznych. W
Prudniku powstał oddział MSSGV który zaczął znakować szlaki w
Górach Opawskich na Biskupią Kopę oraz w Lesie Prudnickim.
Trasy turystyczne znakowano na początku poprzez przybijanie do drzew
drewnianych tabliczek o wymiarach: 30 x 18 cm która podzielona była
od prawego górnego rogu, do lewego dolnego i pomalowana na dwa
kolory. Każdy z 6 kolorów ( czerwony, zielony, żółty, niebieski,
biały, czarny) przyporządkowany był danemu miejscu do którego
szlak prowadzi.

W Górach Opawskich powstały takie szlaki:
- biało-czerwony: z Dębowca przez Wieszczynę dalej pod Zamkową Górą na Biskupią Kopę,
- żółto-czerwony: z Dębowca do Trzebiny
- biało-żółty: z Prudnika do Dębowca,
- czarno-czerwony: z Pokrzywnej, Doliną Bystrego Potoku na Biskupią Kopę i dalej do Zlatych Hor przez Rejviz do Jesenika,
- zielono-czerwony: z rynku w
Głuchołazach pod Górą Parkowa do Podlesia, i dalej do Rejvizu,
- zielono-czarny: z
Głuchołaz, powyżej Konradowa do Skowronkowa i Jarnołtówka skąd
jako zielono-żółty biegł doliną Bolkówki i przecinką graniczną
na Biskupią Kopę.
W 1887 roku zamiast
prostokątnych tabliczek zaczęto używać rombów, podzielonych
przekątną. Pod koniec XIX i na początku XX w. wybudowano wieże
widokowe na Okopowej, Przedniej, Średniej, Biskupiej, Srebrnej
Kopie. Podczas I wojny światowej szlaki zostały zapomniane,
oznaczenia uległy dewastacji. W okresie międzywojennym turystyka w
Górach Opawskich zaczęła bardzo się rozwijać. Pojawili się
„turyści niedzielni”. Właśnie dla nich budowano promenady,
powstały schroniska pod Biskupią Kopą, na Ziębiej Kopie (Vysoka),
restauracje, ośrodki wypoczynkowe, słynne kąpielisko w Pokrzywnej.
Po II wojnie światowej szlaki ponownie zostały zapomniane. Nie
wolno było po nich chodzić z powodu bliskości granicy państwa.
Dopiero w 1956 roku pozwolono uruchomić schronisko pod Biskupią
Kopą, którego kierownikiem został Erwin Mecha. To on wyznakował
pierwsze po II wojnie szlaki:
- czerwony: z PKP
Prudnik, przez Dębowiec, Wieszczynę, Pokrzywną, Zamkową Górę,
Srebrną Kopę, do Jarnołtówka i dalej przez Górę Parkową do
Głuchołaz ,
- zielony: Doliną
Bystrego Potoku obok leśniczówki na Anusi do szlaku czerwonego,
- żółty: od
leśniczówki na Anusi, trawersem Zamkowej Góry, obok skoczni
narciarskiej, i dalej pod Srebrną Kopą do schroniska,
- czarny: z kąpieliska
do mostu i na przeciwległy stok do Morskiego Oczka. 
Obecnie Góry Opawskie posiadają bardzo gęstą sieć szlaków turystycznych. W ostatnich latach powstały ścieżki konne w Lesie Prudnickim oraz znakowane trasy dla narciarzy biegowych w okolicy Góry Parkowej i w masywie Biskupiej Kopy.
Po stronie czeskiej wytyczaniem szlaków zajmuje się Klub Czeskich Turystów (KCT).
Większość to raczej wzgórza nie góry.
OdpowiedzUsuń