Góry Opawskie: Kędzierzyn-Koźle miasto twierdzy i portu

Kędzierzyn-Koźle miasto twierdzy i portu

Kędzierzyn-Koźle: miasto powiatowe 56 tys. mieszkańców położone nad Odrą, Kłodnicą i Kanałem Gliwickim. W obecnej formie powstało w 1975 r. poprzez połączenie miejscowości Kędzierzyn, Koźle, Sławięcice i Kłodnica. Najstarsza część miasta to Koźle, o której pierwsze wzmianki pochodzą z 1104 r. a prawa miejskie otrzymało w 1281 r. W kolejnych wiekach miasto było częścią księstwa kozielsko-bytomskiego. W 1739 r. w Koźlu Austriacy zakładają twierdze. Po opanowaniu tych terenów przez Prusy powstaje nowa twierdza, która w 1873 r. zostaje zlikwidowana. Od tego czasu miasto bardzo rozwija się gospodarczo. Powstaje potężny port rzeczny na Odrze, budowany jest Kanał Kłodnicki i Gliwicki. Po doprowadzeniu kolei bardzo rozwija się sąsiedni Kędzierzyn, powstają potężne fabryki.

Wspólnie z Euroregionem Pradziad zabieram Was na wycieczkę po atrakcjach turystycznych na terenie polskiej części Euroregionu Pradziad. Przygotowałem dla turystów pragnących spędzić weekend w naszym regionie pięć tras. Będą to zarówno piesze wycieczki po miastach oraz trasy rowerowe. Opisane na stronie trasy znajdują się na portalu traseo.pl. Po zainstalowaniu aplikacji traseo na telefonie i pobraniu bezpłatnej mapy Euroregionu Pradziad można za pomocą GPS podążać trasą wycieczki.

Projekt „Czesko-polskie zarządzanie destynacją turystyczną, II. etap” jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz ze środków budżetu państwa. „Przekraczamy granice”

Naszą wycieczkę po Koźlu zaczynamy na Rynku. Starówka zachowała średniowieczny układ. Obecnie Rynek jest w remoncie. Od XIV. w. do 1945 r. po środku placu stał Ratusz. Odrestaurowany w 1868 r. padł ofiarą rosyjskich pocisków moździerzowych. Armia Radziecka ostrzelała wieżę by Niemcy nie mogli obserwować z niej okolicy.

Tuż obok Rynku przy ul. Czerwińskiego znajduje się kościół Wniebowzięcia NMP. Kościół zbudowany w latach 1751-1753 dla zakonu franciszkanów w stylu barokowym. Franciszkanie użytkowali kościół do 1810, gdy król pruski sekularyzował majątki klasztorne. Później kościół pełnił funkcję arsenału i komendy garnizonu.

Kolejnym zabytkiem wartym zobaczenia jest Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej. Świątynia jest jednym z najstarszych obiektów w mieście. Obecna świątynia pochodzi z 1570 r. i ufundowana jest przez Jana Oppersdorffa. Kościół kilkukrotnie przebudowywany obecnie posiada styl neogotycki. Wieża gotycko-renesansowa posiada rzadkie pokrycie dwuspadowym dachem. Wnętrze kościoła trójnawowe z cennym obrazem Matki Boskiej z Koźla (1420-30) oraz płytą nagrobna Oppersdorffów.

Z kościoła mamy blisko do Muzeum Ziemi Kozielskiej mieszczące się w dawnym zamku. Zamek powstał pod koniec XIII w. i był siedzibą książęcą, wielokrotnie przebudowywany, a następnie częściowo wyburzony. Później w tym miejscu powstaje nowa zabudowa. W ocalałych częściach zamku – wieży i piwnicach mieści się muzeum. Świeżo po renowacji dopiero co zostało udostępnione turystom. W podziemiach sporo eksponatów etnograficznych, archeologicznych. Wrażenie robią duży obraz przedstawiający oblężenie Koźla, fragmenty murów z XIII w. wieży, sztylet z epoki brązu czy szklane gabloty w podłodze. Możemy także zdobyć wieżę z widokiem na miasto i makietą twierdzy kozielskiej.

Po zwiedzeniu muzeum udajemy się na dawny pas umocnień Twierdzy Kozielskiej

Twierdza Koźle: Pierwsze fortyfikacje wybudowali Austriacy, była to twierdza kleszczowa, która została utworzona na planie gwiaździstym. Po zdobyciu Śląska przez Prusy w 1741 r., Fryderyk II, postanowił przejąć i rozbudować wszystkie śląskie twierdze, także tę w Koźlu. Ponowne próby przejęcia Śląska przez Austriaków, spowodowały oblężenie. twierdzy, która dwukrotnie w 1758 i 1759 r. oparła się austriackiemu oblężeniu. Na początku XIX w. rozpoczęto budowę nowej twierdzy na planie gwiazdy ośmioramiennej. Plany zostały pokrzyżowane przez oblężenie fortyfikacji przez wojska napoleońskie, które w 1807 r., przez ponad pół roku okrążyły tereny Koźla. Walki spowodowały znaczne zniszczenie miasta, a budowy twierdzy nigdy nie dokończono. W 1873 r. twierdzę zlikwidowano co przyczyniło się do rozwoju Koźla. Wędrując ścieżką przez Planty po prawej mamy dawną fosę, którą za pomocą kanałów i jazów doprowadzano wodę z Odry. Po zalaniu fosy wodą twierdza stawała się niedostępna dla wroga.

Wędrujemy przez park docierając do Odry. Przy jazie wodnym znajduje się zabytkowa śluza z 1812 r. Powstała jako jedna z pierwszych śluz na Odrze. Do dziś obsługiwana jest ręcznie zasuwając i odsuwając wrota za pomocą wielkich, drewnianych dźwigni. Śluzowanie jest świetną atrakcją podczas turystycznego rejsu statkiem „Silesia”, którym możemy odpłynąć z pobliskiej przystani.

Teraz wędrujemy przez most na Odrze i wyspę do dzielnicy Koźle- Port. Po zbudowaniu w latach 1792-1821 Kanału Kłodnickiego przez Koźle rozpoczęto transport towarów drogą wodną. Na początku XX w. powstał potężny port. Przeładowywano w nim węgiel i rudę przywożoną Kanałem Kłodnickim ze wschodniego Górnego Śląska. Statki odpływały Odrą do portów w środkowych i północnych Niemczech. Znajduje się tutaj Fort Fryderyka Wilhelma zwany Wieżą Montaleberta. Została zbudowana pod koniec XVIII w. na planie koła z wewnętrznym dziedzińcem. Mogła pomieścić 56 dział. Jej celem było wsparcie i odsunięcie ognia od głównych fortyfikacji położonych na prawym brzegu Odry. Jednak budowla nigdy nie została użyta podczas wojny, bo podczas oblężenia miasta przez wojska Napoleona była jeszcze w budowie. Później w budynku mieściła się fabryka słodu. W 1945 r. uległa pożarowi.

Po zwiedzeniu fortu wracamy na kozielską starówkę, gdzie kończymy naszą trasę.

Długość trasy: 7,5 km

Innymi miejscami wartymi zobaczenia w Kędzierzynie-Koźlu są:

Unikatowa na skalę światową konstrukcja tzw. Syfonu czyli skrzyżowania dwóch cieków wodnych. W pobliżu ul. Nowowiejskiej naturalna rzeka Kłodnica przepływa pod zbudowanym w latach 1934-38 Kanałem Gliwickim.

W pobliżu dzielnicy Sławięcice w lesie znajdował się Obóz koncentracyjny Blechhammer. W 1940 r. rozpoczęła się budowa fabryki paliw syntetycznych w Blachowni. Do rozbudowy i obsługi tych zakładów wykorzystywano przede wszystkim robotników, przywiezionych na roboty przymusowe oraz więźniów i jeńców wojennych. Cały teren przyzakładowy pokryto gęstą siecią obozów, w których umieszczano dziesiątki tysięcy ludzi. Byli to głównie Polacy, Żydzi, Rosjanie.

Na terenie obozu do dziś zachowały się, brama obozowa, wieże strażnicze oraz żelazny piec krematoryjny na paliwo płynne, w którym w jednym czasie można było spalić dwa ciała. Ofiary obozu upamiętnia pomnik.